Gminna Biblioteka
Publiczna w Iwkowej

11.11.2019 - Listopadowe Juzyny

Przeszłość jest to dziś, tylko cokolwiek dalej. / C.K.Norwid /

W 101. rocznicę odzyskania przez Polskę niepodległości wspominamy wydarzenia sprzed roku i przedstawiamy niezwykłą historię losów bohatera
I wojny światowej – Władysława Dzięgla z Iwkowej – w 104 rocznicę Jego śmierci.

11 listopada 1918 r. spełnił się sen pokoleń Polaków - Państwo Polskie narodziło się na nowo. Po rozbiorach i 123 latach niewoli, rusyfikacji i germanizacji, po wielkich powstaniach, wolna Polska powróciła na mapę świata. Tymi słowami, zapisanymi w uchwale, Sejm RP ustanowił rok 2018 Rokiem Jubileuszu 100-lecia odzyskania przez Polskę Niepodległości.

Rok temu Polacy, nie tylko w kraju ale i na całym świecie, świętowali 100 – lecie niepodległości. My również, jako lokalna społeczność uczciliśmy ten doniosły jubileusz organizując i biorąc udział  w licznych wydarzeniach, koncertach, rekonstrukcjach bitew i wspomnieniach.

Obchody rozpoczęliśmy już 3 maja Mszą Świętą odprawioną w kościele pw. Nawiedzenia NMP w Iwkowej, po której z towarzyszeniem iwkowskiej orkiestry dętej przemaszerowaliśmy na plac w centrum Iwkowej gdzie wspólnie posadziliśmy Dęba Niepodległości, nawiązując do wydarzeń z 1918 roku, kiedy to miejscowa społeczność świętując odzyskanie niepodległości posadziła przy szkole podstawowej w Iwkowej Dęba Wolności. Moment posadzenia drzewa pamięci uwieczniliśmy na wspólnej fotografii, którą wraz z innymi pamiątkami zapakowano do kapsuły czasu i umieszczono w ziemi. Dzień zakończyliśmy w sali GOK-u gdzie młodzież szkolna przedstawiła prawdziwy teatr historii występując w strojach narodowych z tamtej epoki. 15 września w Kątach mieszkańcy naszej gminy mogli uczestniczyć w plenerowej żywej lekcji historii podziwiając pokazy konne i rekonstrukcje historyczne. Wydarzeniu temu towarzyszyły inscenizacja słowno-muzyczna i koncert pieśni patriotycznych. 10 listopada 2018 roku  gminne obchody święta Niepodległości rozpoczęliśmy o godzinie 15 Mszą Świętą za Ojczyznę w kościele parafialnym w Wojakowej, podczas której piękną patriotyczną homilię wygłosił ks. prałat Józef Nowak. Następnie wszyscy uczestnicy udali się na miejsce rozstrzelania partyzantów przez żandarmerię niemiecką, gdzie przy pomniku złożono wieńce. Przy dźwiękach gminnej orkiestry przemaszerowano do pobliskiej szkoły na uroczysty koncert niepodległościowy przygotowany we wspaniałej reżyserii i biało-czerwonej scenerii przez nauczycieli i młodzież tamtejszej szkoły. Uroczystość połączona była z podsumowaniem XX Ogólnopolskiego Konkursu Poetyckiego im.  Józefa Kosakowskiego i obchodami w naszej gminie Roku Patrona konkursu.

100 lecie odzyskania przez Polskę niepodległości przypominać nam będzie także iwkowski kościółek obchodzący 500-lecie istnienia, jak również górująca nad okolicą wieża widokowa na Szpilówce, którą udostępniono turystom w roku jubileuszowym.

Jubileusz 100-lecia odzyskania niepodległości to doskonała okazja, by opowiedzieć dzieje ojczyste także poprzez – często mniej znane – historie lokalne.

W to przesłanie  Prezydenta RP do Polaków wpisuje się niezwykła historia 23 letniego żołnierza I wojny światowej Władysława Dzięgla z Iwkowej, którego grób szczęśliwie odnaleziony został przez rodzinę w marcu 2019 roku, po 104 latach od Jego śmierci. I tę historię o bohaterze z Iwkowej, który zginął walcząc o wolną i niepodległą Ojczyznę, w 101 rocznicę odzyskania niepodległości, chcielibyśmy  Państwu przedstawić.

Władysław Dzięgiel  urodził się w 1892 roku,  służył w 57 Pułku piechoty, 12 Kompania Galicja, Brzesko, Iwkowa, w stopniu wojskowym: Tytularny Starszy Szeregowy.  Zginął  4 maja 1915 roku podczas Bitwy Gorlickiej i został pochowany we wspólnej mogile wraz z 6-cioma innymi żołnierzami na cmentarzu wojennym nr 109 w Bieczu. Jego starszy o 5 lat  brat Stanisław służył jako strzelec polowy w 6 Batalionie Strzelców Polowych, 3 Kompania Galicja, Brzesko, Iwkowa. On również brał udział w Bitwie Gorlickiej podczas której został ranny. Powrócił z wojny do swojego domu w Iwkowej, później ożenił się i przeniósł do Porąbki Iwkowskiej gdzie zamieszkał w domu rodzinnym swojej żony Anny Kurzydło. Zmarł w 1959 roku i pochowany został na cmentarzu parafialnym w Wojakowej.

Historia dwóch braci z Iwkowej biorących udział w bitwach I wojny światowej jest tak niezwykła, że mogłaby posłużyć za kanwę filmu. Na skutek pomyłki grób Władysława w Bieczu aż do października 2019 roku opisany był innym imieniem. Jak się okazało, rodzonego brata Stanisława. Jak tłumaczą historycy Imiona poległych żołnierzy słowiańskich, które nie miały odpowiedników w języku niemieckim w ewidencji poległych zapisywano po łacinie. Spisy te sporządzane były odręcznie. Pisarzami w jednostkach wojskowych byli żołnierze różnych narodowości, o pomyłkę nie było zatem trudno. I tak zapewne stało się w tym przypadku.

O losach Władysława rodzina dowiedziała się w sierpniu 2018 roku z ust 100-letniej wówczas Anne Davies (córki Agnieszki, siostry braci Dzięglów), która wiedziała tylko tyle, że najmłodszy z rodzeństwa – Władysław – zginął w czasie Wielkiej Wojny. Wspomniała o tym podczas rodzinnego zjazdu w Stanach Zjednoczonych, w którym uczestniczył również pan Zdzisław Skwarek z Krynicy – wnuk Stanisława Dzięgla. Po powrocie do Polski, pan Skwarek rozpytywał wśród rodziny o los Władysława: Niestety, nic bliżej nie wiedzieliśmy, gdzie zginął? W jakich okolicznościach? Gdzie jest Jego grób? Ile miał lat kiedy zginął? Również moja mama i jej młodsza siostra Anna Hełmecka oraz brat Marian Dzięgiel nie posiadali wiedzy na temat losów Władysława Dzięgla.

W dniu 15 lutego 2019 roku, podczas kolejnej wizyty pana Zdzisława Skwarka w naszej bibliotece, w trakcie rozmowy m.in. na temat wywiadu w gazecie lokalnej „Echo znad Beli”, którego udzielił nam po powrocie z USA, pan Zdzisław wspomniał również, że brat jego dziadka, Władysław Dzięgiel, zginął podczas I wojny światowej, ale rodzina nic nie wie na temat okoliczności Jego śmierci. Wówczas to pokazaliśmy panu Zdzisławowi gazetę parafialną z listopada 2018 roku, gdzie zamieszczony jest obszerny artykuł pt. „Gdy rodziła się Niepodległość nasi Rodacy też tam byli…”, którego autorem jest pan Tomasz Durbas, Iwkowianin, mieszkający we Włoszech. W artykule wymienione zostały imiona i nazwiska zidentyfikowanych 25 Iwkowian, którzy zginęli podczas I wojny światowej w walkach o Niepodległą Rzeczpospolitą, a wśród nich znajdował się Władysław Dzięgiel. Szczęśliwie się złożyło, że mieliśmy również kontakt do autora artykułu, pana Durbasa, który natychmiast przekazaliśmy panu Zdzisławowi.

Późniejsze wydarzenia toczyły się jak na przyspieszonym filmie, meilowo i telefonicznie byliśmy w stałym kontakcie, śledziliśmy z jaką determinacją pan Zdzisław podejmuje kolejne kroki, najpierw by ustalić że Władysław  Dzięgiel z listy poległych Iwkowian to rzeczywiście brat jego dziadka, a później kolejne kroki aby doprowadzić do zmiany tablicy na mogile w Bieczu, na której to pomyłkowo widniało imię jego dziadka Stanisława, zamiast - Władysława.

Wiedza Pana Tomasza Durbasa - który jak mogliśmy się już nieraz przekonać potrafi z niezwykłą pasją pisać i opowiadać o historii I wojny światowej, zwłaszcza tej dotyczącej naszego regionu - okazała się, w tym przypadku, nie do przecenienia.

 Po moim skontaktowaniu się z Panem Tomaszem Durbasem, przesłał On mi dokumenty potwierdzające udział w bitwie gorlickiej Stanisława i Władysława Dzięglów. Po sprawdzeniu dat urodzenia Stanisława i Władysława okazało się, że informacje te dotyczą mojego dziadka Stanisława oraz jego brata Władysława. Pan Tomasz Durbas zauważył też istotną pomyłkę dotyczącą żołnierza Dzięgiel, który zginął, gdzie zamiast Ladislaus Dzięgiel, figuruje Stanislaus Dzięgiel. Pan Tomasz przekazał również bezcenną informację, że grób Władysława Dzięgla znajduje się na cmentarzu wojennym nr 109 w Bieczu.

 Z tą wiedzą Pan Zdzisław Skwarek zwrócił się do burmistrza Biecza z prośbą o zapoznanie się z dokumentacją i zmianę tablicy na grobie Władysława Dzięgla, na której błędnie figuruje imię jego brata Stanisława. W odpowiedzi Gmina Biecz zasięgnęła opinii Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, jak również historyka pana Jerzego Drogomira, którzy potwierdzili zasadność zmiany imion na tabliczce nagrobnej.

Szczęśliwe zakończenie tej historii miało miejsce 18 października 2019 roku na Cmentarzu Wojennym nr 109 w Bieczu podczas niezwykle wzruszającej  patriotycznej uroczystości gdzie dokonano zmiany tablicy na grobie Władysława Dzięgla.

Jako kierownik biblioteki, byłam, wraz z panem wójtem, jedną z osób zaproszonych na tę uroczystość. W skład naszej delegacji weszła grupa młodzieży ze szkół z Iwkowej i z Wojakowej oraz nauczyciele historii panie Danuta Karwala, Jadwiga Szot i Iwona Czyżycka-Duda, która także  jako radna naszej gminy reprezentowała pana wójta Bogusława Kamińskiego podczas uroczystości.

O godzinie 11 wyruszyliśmy z Iwkowej w kierunku Biecza. Gdy przybyliśmy na miejsce honorową wartę przy grobie śp. Władysława pełniła już Grupa Rekonstrukcyjna Gorlice 2015, byli też na miejscu pierwsi uczestnicy; członkowie i przyjaciele rodziny Dzięglów, między innymi pan Zdzisław Skwarek i pani Rebeka Once z USA (wnuczka Józefa Gengle/Dzięgla) wraz z mężem oraz rodzina z Porąbki Iwkowskiej i Jarosławia. Z każdą chwilą dołączali kolejni zaproszeni goście,  wśród których znaleźli się, między innymi, przedstawiciele UM Biecz z panem burmistrzem Mirosławem Wędrychowiczem na czele, pan Paweł Naleźniak z krakowskiego oddziału IPN-u, Pani Sylwia Dudek z Referatu RiPP w UM w Bieczu, która z ramienia burmistrza Biecza prowadziła sprawę, a także młodzież z miejscowych szkół wraz z nauczycielami.

Poprzez korony drzew okalające nekropolię przebijały się promienie jesiennego słońca i czuć było niezwykłą atmosferę tego miejsca gdy pan Zdzisław Skwarek ze wzruszeniem przedstawiał słuchaczom historię o zawiłych losach rodziny Dzięglów i dziękował wszystkim, którzy przyczynili się do odnalezienia grobu śp. Władysława i zorganizowania tej uroczystości.

Symbolicznego odsłonięcia tablicy dokonała pani Rebeka. Po poświęceniu tablicy i wspólnej modlitwie na grobie Władysława złożono wieńce i zapalono znicze. Na dalszą część uroczystości do sali kina „Farys” zaprosiła wszystkich zebranych pani Renata Gołębiowska dyrektor ZEAPO w Bieczu, gdzie odbyła się krótka część artystyczna, przemawiali zaproszeni goście, w tym piękną historię o rodzinie Dzięglów opowiedziała pani Rebeca Once, a pan Paweł Naleźniak przedstawił niezwykły wykład na temat wojny totalnej. Na zakończenie Pani Gołębiowska przekazała szczere słowa podziękowania wszystkim, którzy przyczynili się do organizacji tej wzruszającej „żywej lekcji” historii.

20 października w Wojakowej, po Mszy Świętej odprawionej w intencji Władysława Dzięgla, korowód z flagami Polski i USA przeszedł na pobliski cmentarz parafialny, gdzie po wspólnej modlitwie w grobie Stanisława i Anny Dzięglów złożono urny z ziemią pobraną z mogił Władysława, Józefa i Agnieszki oraz rodziny z Michigan i Ohio. Stojąc przed grobem rodziny Dzięglów patrzyłam na płytę z fotografią Stanisława i przez moją głowę przewijała się wciąż myśl, która od dłuższego czasu mi towarzyszyła, ze oto Stanisław, którego zdjęcie w 2014 roku zamieściliśmy w naszej regionalnej publikacji o Iwkowskich rolach w ten sposób upomniał się o przywrócenie pamięci swojego brata Władysława.

Po modlitwie na cmentarzu zaproszona zostałam na obiad, gdzie w prawdziwie domowej atmosferze mogłam wraz z moją „adoptowaną” rodziną cieszyć się z finału poszukiwań żołnierza z Iwkowej. Wyjątkowo wzruszającym momentem było połączenie się przez komunikator ze 102-letnią Anną Dawies w USA, dla której wspólnie odśpiewaliśmy symboliczne 100 lat.

W tym miejscu należy się Czytelnikom bliższe wyjaśnienie historii przyjaźni naszej biblioteki z rodziną Dzięglów, która trwa już od 5 lat.

Otóż, w 2014 roku biblioteka wydała regionalną publikację (o której już wcześniej wspomniałam) na temat historii iwkowskich ról, w której to, między innymi, zamieściliśmy starą pożółkłą fotografię, która bardzo nas zaintrygowała. Na fotografii bowiem, w otoczeniu rodziny z rozłożoną w dłoniach gazetą, pozuje fotografowi Stanisław Dzięgiel, dziadek pana Skwarka, a brat naszego żołnierza śp. Władysława. Poszukując bliższych informacji na temat tego zdjęcia i w celu uzyskania koniecznej zgody na jego opublikowanie, dotarliśmy do rodziny Dzięglów najpierw do Porąbki Iwkowskiej, a później do Krynicy, gdzie mieszka rodzina pana Zdzisława Skwarka.

W tym samym roku, w którym wydaliśmy książkę, pan Zdzisław i liczni potomkowie rodzeństwa Dzięglów, w tym tych którzy na początku XX wieku wyemigrowali z Iwkowej do USA  „za chlebem”, odwiedzili  Iwkową i naszą bibliotekę. W takich to okolicznościach nawiązała się i wciąż trwa nasza przyjaźń z tą rodziną.

Publikując tę rodzinną fotografię nie przypuszczaliśmy wówczas, że  nasze poszukiwania uruchomią całą lawinę niezwykłych zdarzeń, które między innymi, doprowadzą rodzinę Dzięglów aż do Biecza - do poznania historii i oddania hołdu ich krewnemu śp. Władysławowi. 

Pan Zdzisław Skwarek, który stał się częstym gościem w naszej bibliotece, dzielił się z nami postępami w poszukiwaniach członków swojej rodziny. Jego szczera radość z odnowionych więzi z rodziną na emigracji stała się też naszym udziałem; zamieszczaliśmy  w lokalnym kwartalniku Jego relacje  i przedstawialiśmy naszym mieszkańcom zawiłe losy jednej z iwkowskich rodzin.

Na zakończenie zamieszczonych tu wspomnień i relacji przytoczę piękne słowa pana Zdzisława Skwarka, które wypowiedział do zgromadzonych gości na cmentarzu wojennym w Bieczu: „Biecz jest teraz nie tylko w moim sercu, ale i naszej rodziny, a grób żołnierza Władysława Dzięgla będzie otoczony naszą troską i modlitwą, tak przez rodzinę w Polsce jak i w Stanach Zjednoczonych.”

Mogę jeszcze od siebie tylko dodać, że zorganizowana z Jego inicjatywy wspaniała uroczystość w Bieczu i w Wojakowej może być dla wszystkich przykładem niezwykle szlachetnej i patriotycznej postawy.

Cieszę się bardzo, że mogłam uczestniczyć w tych niecodziennych wydarzeniach, które były dla mnie wyjątkowym doświadczeniem, pełnym głębokich refleksji i duchowych przeżyć. Za to wszystko z głębi serca dziękuję rodzinie Dzięglów.

Bernadeta Klimek, kierownik GBP w Iwkowej

Poniżej zamieszczamy fotografie i inne materiały związane z historią poszukiwań Władysława Dzięgla.

Inne materiały

Relacja z wydarzenia na stronie Gminy Biecz

_________________________________

I wojna światowa na terenie Iwkowej - Juzyny

W gazecie parafialnej nr 6/2018 przy okazji 100 rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości ukazał się artykuł p. Tomasza Durbasa „Gdy rodziła się Niepodległość…”, w którym  znajduje się lista 25 Iwkowian poległych podczas I wojny światowej. Pan Tomasz, który jest pasjonatem tego okresu historii i to historii z udziałem naszych rodaków, podczas kilkuletnich przeszukiwań archiwów, w oparciu głównie o „Listę strat” i „Wiadomości o chorych i rannych” zamieszczane w biuletynach informacji Cesarsko - Królewskiego Ministerstwa Wojennego stworzył listę uczestników I wojny światowej, nie tylko z Iwkowej, ale i z okolicznych miejscowości. W liście tej możemy odnaleźć imię i nazwisko, rok i miejsce urodzenia, oraz oddział wojska w jakim służył dany żołnierz, kiedy zginął i gdzie jest pochowany. W przypadku rannych są informacje o odniesionych ranach, szpitalu do jakiego trafili. Są tez informacje o jeńcach wojennych. Spis ten jest cały czas uzupełniany dla uczczenia pamięci tych żołnierzy i może się przyczynić do odnalezienia grobów i poznania losów tych, o których rodzina do tej pory wiedziała tylko, że zostali powołani na front. Między innymi w związku z tą listą 18 lipca w bibliotece w Iwkowej odbyły się Juzyny, których uczestnikami byli: wspomniany wyżej p. Tomasz Durbas, który obecnie mieszka we Włoszech, p. Zdzisław Skwarek z Krynicy, który po 104 latach dzięki tej liście odnalazł grób brata swojego dziadka, oraz p. Justyna Gawełda poszukująca żołnierzy z rodziny, poległych podczas Wielkiej Wojny. Oprócz informacji jak wyglądają poszukiwania zarówno  w archiwach austriackich jak i innych krajów biorących udział w tej wojnie, dowiedzieliśmy się wielu ciekawostek dotyczących działań wojennych na naszym terenie, o tym że w „czerwonym albumie” mamy żołnierzy z Armii Hallera, jak również ciekawej hipotezy dotyczącej spalenia iwkowskiego dworu. Spotkanie to po raz kolejny utwierdziło nas w przekonaniu, że historia choć bywa bardzo trudna na pewno nie jest nudna.  

Dla zainteresowanych listą i poszukiwaniem informacji z tego okresu biblioteka służy pomocą w skontaktowaniu się z panem Durbasem.